Bàn luận về vấn đề này là một câu chuyện dài và phức tạp. Ba Bảo tôi đây chơi gà từ năm đôi mươi, năm nay đã chuẩn bị bước qua tuổi 70 rồi, vậy mà còn nhiều cái chưa biết. Mấy chục năm chơi gà, mua gà, đá gà liên tỉnh vậy mà đến nay mới chỉ gặp đôi ba con gà như ý.
Tới năm 65 tuổi mới gặp được nhím kê, năm 64 tuổi mới gặp lưỡng nhãn, 63 tuổi mới gặp long biên, đó là chưa kể những con gà không có điểm gì đặc biệt mà thắng trận liên trường, liên tỉnh… Kể chuyện gà tôi có thể kể 3 ngày, 3 đêm không hết. Nhưng có thể khẳng định rằng, gặp gà tài, thần kê, linh kê là một cái duyên, hãy tự biết mình may mắn và trân quý.
Nói về chọn gà, tôi đã đọc nhiều sách, thuộc làu thơ Kinh kê từ thời thanh niên, nghiệm thực tế cũng hơn 50 năm nay, nhưng chẳng bao giờ dám nói mình giỏi. Nay mạo mụi xin viết đôi lời về kinh nghiệm chọn gà đá để chia sẻ với với những ai cần, tôi cũng lớn tuổi rồi không chủ đích tranh luận hay dạy ai cả.
Chọn gà phải chọn cái gì?
Nhiều người mới tập tành chơi gà, hoặc là chơi lâu năm mà không có tính cầu thị liền nói: “cứ nhìn thế (lối) và chân đá tốt là được, đừng có sách vở quá”. Nói như vậy chẳng khác người dốt sợ nghe người khác “nói chữ”. Ai chơi gà rồi sẽ có kinh nghiệm, người khôn ngoan sẽ biết kết hợp kinh nghiệm của người xưa với kinh nghiệm của bản thân và khoa học để chọn ra những chiến kê.
Với kinh nghiệm của Đá Gà Live và những gì học được, tôi sẽ chọn gà theo nguyên tắt sau: NHẤT DÁNG – NHÌ TÔNG – TAM LÔNG -TỨ VẢY.
NHẤT DÁNG!
Tại sao các sư kê lại đề cao Dáng trước, mà đáng lẽ phải là tông dòng trước mới hợp lẽ chứ? Tôi xin kiến giải thâm ý của các bật tiền bói, các đại sư kê. Thử hỏi các bạn đã có dòng gà, có phải rằng dù dòng gà có hài lòng hay chưa hài lòng, khi gà con lên chúng ta cũng sẽ lựa trong bầy ra những con đẹp nhất để nuôi không? Và hỏi những người chưa có dòng gà nhà, phải đi tìm mua gà để chơi, có phải các bạn tìm con gà dáng đẹp trước hay không? Tất nhiên rồi! Tại sao lại như vậy? Dáng là cái gì?
Dáng gà tất cả những gì trên con gà mà chúng ta nhìn thấy hoặc sờ được, bao gồm dáng đứng, dáng giọt mưa hay dáng đòn cân… Dáng bao gồm cần cổ, quản chân. Dáng bao gồm ngón dài hay ngắn, thắc hay thịt, cán thắc hay thịt, chân vuông hay tròn. Dáng bao gồm bộ cánh, xếp hay xệ, lông dài hay ngắn, vai cao hay bằng…
Dáng bao gồm đuôi, cuốn đuôi to hay thắc nhỏ. Cựa thì có nhiều loại, cược độc đinh hay lục đinh, cựa nhật nguyệt hay cựa đen, cựa đóng cao hay gần thới… dáng còn phải ẵm gà lên, kiểm tra lường gà có xâu không, dài không, xương hậu môn có khít không. Dáng đứng của cặp chân, vững không, hai quản chân có thẳng không, đuồi có nở không… dáng bao gồm mồng mặt và mỏ…
Giải thích một cách khoa học, những đặc điểm từ nãy giờ liệt kê về dáng là kiểu hình, kiểu hình này do gene quy định. Kiểu gene sao thì kiểu hình sẽ thể hiện như thế đó. Các bật sư kê tiền bói đã quan sát và đúc kết nên, kiểu hình nào thường có trên con gà nòi thuần chủng, kiểu hình nào có trên con gà hay. Ẵm con gà lên lường mỏng, nhìn thấy cuốn đuôi nhỏ, cặp chân thịt… mười phần đã lai 4, 5 phần.
Gà tía lông mã vàng chói, tích trắng là gà pha nhiều đời loại. Cần cổ nhỏ ở cần 3, cuốn đuôi thắc và vảnh lên, đuồi nhỏ, lường mỏng cũng không nên nuôi tốn lúa… nói tóm lại, chọn gà phải chọn dáng trước vì nó là cái dễ nhìn thấy nhất, đó là vòng gửi xe. Một con gà nòi thuần chủng và chiến, nó sẽ có những hình dáng cụ thể mà hầu hết sách gà có viết. Như vậy, đối với chủ dòng và người đi mua gà đều phải chọn dáng làm đầu tiên để ít tốn thời gian và khách quan hơn khi chọn.
Dòng gà hay nhưng không phải con nào cũng tốt, nhiều lúc gene lặng gặp nhau sẽ xuất hiện gà dở, gà xấu. Người đi mua đâu biết dòng nào hay dở, chủ dòng nói thiệt hay lừa, vậy hãy dùng kinh nghiệm nhìn dáng trước rồi xem chân đá sau. Ví như chủ gà đưa con gà ngón ngắn hoặc ngón thịt, mình không cần xem chân đá làm gì uổng công. Loại gà ngón ngắn, ít hơn 17, 18 vảy, ngón thới ít hơn 6 vảy nuôi tốn lúa, nếu thắng độ chẳng qua gặp gà kém lực hoặc gà lai, hoặc kém tài. Nếu có dòng ngón quá ngắn hoặc ngón thịt, chậu to thì nên loại, tìm dòng khác nuôi.
Tóm lại, nếu biểu hiện ra dáng hình một con gà chuẩn (theo sách) nên chọn nuôi, đó là biểu hiện những tính trạng tốt. Nhưng nhìn dáng đẹp mà đã chọn là chưa đủ, nhiều người nhìn con gà thấy “hầm hố” mà tưởng con gà chiến là sai, ví như con gà có bộ móng dài, cong, vảy rồng, nhìn rất dữ tợn, gà đó thường kém tài, ra trường gặp đừng sợ.
NHÌ TÔNG
Nuôi gà đá phải lấy tông dòng làm gốc, tất cả dáng hình đẹp, vảy viu đẹp, chân đá hay, thế tốt, chẳng để làm gì cả – nếu gà không bền. Một con mái dở chúng ta dễ dàng giúp dòng gà nhà hay lên nhờ vào trống tài, nhưng một con mái kém bền thì chẳng thể nào yên tâm mang gà đi đá, gà càng hay thua càng lớn.
Nhưng đi mua gà, làm sao biết được gà mình mua thuộc dòng tốt hay xấu, vì thế các Sư Kê xếp Dáng Trước, để giúp chúng ta có thể tự chọn 1 chiến kê, tự chọn dòng thuần chủng. Tuy nhiên, khi đã biết tông dòng mọi việc sẽ dễ dàng hơn để chọn một chiến kê, đôi khi chúng ta chỉ cần xem chân đá là đủ rồi. Có thể nói, việc chọn dáng gà là một phần để xác định tông dòng có thuần chủng gà nòi hay không.
Vì vậy Tông dòng đứng sau khi chọn gà, không phải vì nó kém quan trọng hơn, mà bởi vì nó khó xác định được bằng mắt nhìn mà phải thẩm định bằng thực tế và thời gian. Đó là chưa nói, dòng tốt nhưng gene xấu thể hiện thì phải loại.
Tóm lại, nuôi gà, đá gà, mua gà phải chọn được dòng gà nòi thuần chủng, bền trước. Từ đó mình sẽ tìm gà hay mà chơi, chơi gà kỵ nhất gà hay mà kém bền, thắn ít mà thua thì nhiều.
TAM LÔNG!
Chọn lông cũng như chọn Dáng, có hai mục đích, thứ nhất là gà nòi thuần chủng sẽ có những màu lông và tính chất lông nhất định, vì thế chọn lông là một phần của việc chọn gà thuần chủng, đòi hỏi kinh nghiệm. Lông gà chuẩn thường sẽ rất hay, màu lông đôi khi sẽ đi kèm với tính trạng màu chân… Việc chọn màu lông theo cung mệnh chủ kê đã lạc hậu. Ở miền Bắc hay nhầm lẫn lông bịp và lông ó, tôi sẽ đưa ra cách gọi và nhận biết đơn giản để không bị nhầm nữa, gà bịp, hay chính xác là tía bịp, cách gọi này mô phỏng con gà có màu lông giống con chim bìm bịp. Vậy tía bịp là gà ô mã vàng, lông mã trên lưng và cánh có màu vàng như con bìm bịp. Gà ó có lông giống chim ó, lông con này thường giống lông gà mái, mã cũng mã mái.
Chọn lông các bạn nên đọc sách, viết rất chi tiết.
TỨ VẢY!
Vảy chân gà cũng như Dáng và Lông đều là kiểu hình được quy định bởi kiểu gene. Vì thế, gà nòi tài hay kém sẽ thường biểu hiện trên vảy, điều này không sai. Tuy nhiên, tài nghệ gà chỉ có giá trị khi nó là một con gà thuần chủng gà nòi, nếu không chẳng để làm gì cả. Ra chợ mua con gà thịt cũng có án thiên; gà lai cũng đẻ trứng sinh đôi…
Chúc ta khi chọn gà cần phải tỉnh táo, phân tích nhiều chiều.
Nhiều người quan sát thấy nhiều điều sách viết nhưng không đúng thực tế, liền bảo sách viết sai, không tin nữa, bản thân họ là to nhất, giỏi nhất. Họ đâu biết rằng sách viết cho gà nòi thuần chủng, còn kinh nghiệm thực tế của họ quan sát được là trên những con gà lai nhiều đời. Nhiều người tự hào gà họ thắng đối thủ trong vài ba hồ nước gà đối thủ chạy kêu oát oát, họ đâu biết rằng họ may mắn gặp loại gà lai hoặc gà bở, thắng lợi đó không đáng tự hào. Rồi chủ con gà thua nếu không biết, lại nói gà tôi có án thiên, tứ trụ, huyền trâm, iểm long… sao dở thế? – từ đó có ngộ nhận.
Vậy để chọn con gà tài, các bạn hãy chọn cho mình một con gà thuần chủng gà nòi trước, sau đó chọn chân đá thế thần sau. Chọn tông dòng một phần qua Dáng và Lông. Bạn nào không có kinh nghiệm xem vảy, có thể bỏ qua bước này mà xem trực tiếp chân đá, thế thần (lối). Chọn gà xong, hãy xem thế đá, đòn đá để chọn ra một chiến kê thực thụ. Tuy nhiên, nhiều con gà xổ đá không hay đừng vội loại nó, ví như gà Long biên, sách viết “long biên chồng tiền mới đá”, không sai đâu, gà long biên đá xổ rất dở nhưng vào độ thì hạ đối thủ chỉ một vài đòn…
NHẤT LỰC NHÌ TÀI
“Con gà hay sẽ được nâng tầm hoặc lụi bại trong tay người chủ”. Các bạn đã chọn được gà hay hãy học cách nuôi. Bản thân tôi đã lớn tuổi không chăm gà được như xưa, nhiều lúc có gà tuyệt đỉnh nhưng không nuôi được, cũng không dám bán đi sợ rơi vào tay người chưa biết nuôi thì oan uổng con gà. Vì thế khi ai mua gà, tôi thường hỏi, bạn chơi gà được bao lâu, biết nuôi gà không, mong bạn đừng tự ái.
Trân trọng.
